tohar dilleri ne demek?

Toharca veya Tohar dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin soyu tükenmiş bir dalıdır. Dil, Tarım Havzası'nın (günümüz Sincan, Çin) kuzeyindeki vaha kentlerinde ve Lop Çölü'nde bulunmuş M.S. 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar uzanan el yazmalarıyla bilinmektedir.

Bu dil ailesinin 20. yüzyılın başlarında keşfedilmesi, eskiden kabul görmüş Hint-Avrupa dil ailesinin centum ve satem dilleri olarak Doğu ve Batı kollarına bölünebileceği teorisine zıtlık oluşturmuş ve aile üzerine yürütülen çalışmaların yeniden canlandırılmasını sağlamıştır.

İlk araştırmacılar dili kullanmış insanları Eski Baktriya'da (Toharistan) yaşamış bir halk olan Tokharoi'ler ile bağdaşlaştırdıklarından ötürü dil "Toharca" olarak adlandırılmıştır. Bu tanımlama günümüzde genel olarak hatalı kabul edilmekle birlikte, isim hala kullanılmaktadır.

Keşif ve tarihçe

20. yüzyılın başlarında Tarım havzasının Aurel Stein tarafından arkeolojik olarak keşfedilmesi ile MS 6. yüzyıldan 8. yüzyıla tarihlenen, bilinmeyen bir dilde yazılmış el yazması parçalarının bulunması sonucunda Tohar dillerinin ve alfabesinin varlığı ortaya çıktı.¹

Çok geçmeden, bu yazmaların aslen o dönemlerde bilinmeyen bir Hint-Avrupa dili dalına, Tohar dillerine, ait olduğu ve birbirinden farklı iki dilde yazılmış olduğu anlaşıldı:

• Toharca A (Doğu Toharca; kendi dilindeki adı "ārśi"), Karaşehir (eski Agni, Çince Yanqi) ve Turfan bölgelerinde bulunmuştur.
• Toharca B (Batı Toharca), Kuça ve Toharca A konuşan bölgelerde bulunmuştur

Tarım Havzası'nın güneydoğusunda yer alan Krorän ve Niya'da bulunmuş ve 3. yüzyıla tarihlenen Prakritçe yazılmış belgelerde Toharca ile ilgili bir dilden geçmiş pek çok ismin varlığı sonucunda Toharca C olarak anılacak başka bir Tohar dili daha keşfedilmiştir.² Krorän’de bulunmuş ve tamamen Toharca C ile yazılmış belgeler 2018’de yayınlanmıştır.³⁴

Toharca muhtemelen 840'tan sonra, Moğolistan'dan Kırgızlar tarafından sınır dışı edilen Uygurlar'ın Tarım Havzası'na yerleşmesi sonucunda ölmüştür.⁵ Bu teori, Toharca metinlerinin Uygurcaya çevirisinin keşfi ile desteklenmektedir.

Bazı Çince kelimeler Toharca kökenlidir. Eski Çincede bal manasına gelen *mjit (; mì) kelimesinin Ön Tohar dilindeki *ḿət kelimesinden türediği düşünülmektedir. Pek çok modern Hint-Avrupa dilinde benzer sözcükler bal ve bal şarabı manasında kullanılmaktadır.⁶

Diğer Hint-Avrupa dilleri ile karşılaştırılması

Toharca kelime örnekleri
Türkçe
bir
iki
üç
dört
beş
altı
yedi
sekiz
dokuz
on
yüz
baba
anne
erkek kardeş
kız kardeş
at
inek
ses
isim
süt sağmak
mulgēre

Ayrıca bakınız

• Dil aileleri
• Toharlar

Kaynakça

<references group="" responsive="1"> </references>

Dış bağlantılar

• Tohar alfabesi (Omniglot'tan)

• Thesaurus Indogermanischer Text- und Sprachmaterialien (TITUS):

  • Tohar alfabesi
  • Toharca A ve B için eşlenik tablolar
  • Toharca A el yazmaları, Berlin Turfan Koleksiyonundan

• Mark Dickens, "Toharca hakkında bilmek istediğiniz her şey"

• Austin Texas Üniversitesi'nden Çevrimiçi Toharca

• DQ Adams'ın A Dictionary of Tocharian B'ye dayanan çevrimiçi Toharca B sözlüğü (1999)

• Toharca B Swadesh listesi (Vikisözlükten)

• Resimler, transkripsiyonlar ve (çoğu durumda) çeviriler ve diğer bilgilerle birlikte Viyana Üniversitesi'nden Toharca El Yazmaları'nın kapsamlı baskısı

• Toharca A yazılarının transkriptleri.

Orijinal kaynak: tohar dilleri. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Deuel, Leo. 1970. Zamanın Ahit'i, ch. XXI, sf. 425-455. Baltimore, Pelikan Kitapları. Orj. publ. Knopf, NY, 1965. ↩

2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩

6. ; ; ; Karlgren|1957}}|GSR 405r; Proto-Tocharian and Tocharian B forms from . ↩

Kategoriler